100 milyar dolar civarındaki yatırım değeri ile hem makro ekonominin hem de perakende sektörünün itici gücü olan AVM’ler aynı zamanda sosyal yaşamın da çok önemli bir değeridir. AVM’ler bilindiği üzere pandemi süresince hem ziyaretçi hem de faaliyetler açısından ciddi kayıplar yaşamış, 2022 yılında sürecin kontrollü olarak normale dönüştürülme çabalarıyla tekrar eski günlerine dönmeye çalışmıştır. Turizm sektöründe yaşanan gelişmelerin de verdiği destekle, özellikle turizm açısından ön planda olan bölgelerdeki AVM’lerde olumlu yönde canlanmalar gerçekleşmiştir. AVM’lerin ülkemizde yükselen trendde olabilmesi için dünyadaki perakende ve müşteri trendlerini de yakinen izlemesi gerekmektedir. Bu bağlamda, 2022 yılından itibaren 2023’te daha da belirgin şekilde söz konusu trendler hayatımıza girecektir. Örneğin; pandemi süreci ile alışverişlerde oransal yükseliş gösteren “online alışveriş” trendinin AVM’lerde yansımaları olacaktır. Dolayısıyla fi ziki alışveriş ile dijital alışverişin koordineli olarak beraber uygulanmaları için AVM’ler cazip olacaktır. AVM projelerinde fi zibilite yapılırken; verimli fi zibilitenin ilk şartı olan doğru konumlama seçimi açısından lojistik olarak değerli bölgededirler. Bu konumlama, online alıp mağazada ürünü görerek teslim alma gibi avantajlar sağlayacaktır. Pandemi sonrası sosyalleşmeye olan özlemin de etkisiyle, AVM’lerde özellikle açık alanlarındaki yeme-içme mekanlarına olan talebi artırmıştır. Bu trendlerin 2023’te devam edeceğini, özellikle markalaşmış şirketlerin tekstil ve diğer ürünleriyle birlikte yeme–içme mekanlarını birlikte konumlandıracağı trendin artarak devam edeceği kanaatindeyim. Deneyimsel mağazacılık dediğimiz uygulamaların sayısı artacaktır. AVM’ler her mevsimde en uygun koşullarda iklimlendirme ortamı sağladığından yeme-içme mekanlarındaki artışlarla beraber; başta sanat ve kültürel faaliyet alanlarıyla, spor tesisleri, teknoloji alanları, çocuklar için eğlence ve bakım üniteleri gibi sosyal alanları da daha fazla planlamak durumunda kalacaklardır. Müşterinin AVM’lere gelme alternatifi ni artırabilmek, AVM yönetimlerinin yaratıcı düşünce ve uygulamaları için önemli bir görev olacaktır. AVM’lerdeki yenilikler doğal olarak yeni dünya düzenine geçişteki sorunlarla birlikte çözümleriyle düşünülecektir. Toplumsal gelişmeler başta olmak üzere yüksek enfl asyon ortamı, tüketici davranışlarında fonksiyona yönelik gelişmeler oluşturmuştur. Bu bağlamda belirli bölgelerde outlet konseptli ve ihtiyacı önceden tespit edilerek yeniden dizayn edilecek tematik AVM’ler oluşturulacaktır. AVM’lerde bu gelişmelerle birlikte pandemi öncesi dönemlerden başlayarak, dövizdeki gelişmeler ve daha sonra pandemi sürecinde yaşanan olumsuzluklarla bozulan kiracı-kiralayan ilişkisi halen tam manasıyla karşılıklı mutabakat ile ortak bir paydada çözüme kavuşmamıştır. Bu dönemlerin ardından gelen yüksek kur, yüksek enfl asyon koşulları ve AVM yatırımcısının aleyhine oluşturulan algı yönetimiyle yeni yatırımların yapılabilmesi imkansız kılındığı gibi; mevcut AVM’lerde el değiştirmeler ve bir kısmının yeni fonksiyonlara dönüşerek, yeni faaliyet sektörlerine dönüşeceği de AVM’ler için önemli gündem konularından olacaktır. Kanaatime göre turizmdeki gelişmelere paralel olarak özel konumlarda bulunan AVM’ler haricinde özellikle İstanbul, Ankara başta olmak üzere bazı AVM’lerin faaliyetlerine klasik AVM konseptiyle devam edemeyecekleri kesindir. Ancak, özellikle üniversite yapılanmalarına paralel Anadolu şehirlerinde sosyal katkıları nedeniyle bir nevi buluşma noktası ve uygun maliyetli yaşam merkezleri olarak faaliyetlerinin gelişme imkanı olabileceği de bir gerçektir.
2023 ÖNCESİNDE AVM’LERDE GÖRÜNÜM
