AVM’ler yapısı gereği şehirle iç içe, şehrin kültürünü yansıtan ve insanların sosyal ihtiyaçlarını gideren yapılardır. Bu büyük perakende alanları şehrin kültürüne etki ettiği gibi yerel pazara da etki etmesiyle biliniyor. Yatırım ve işletme süresinde fizibilite, konsept, hedef kitle, marka çalışmaları AVM’lerin başarısını etkileyecek temel unsurlar olarak bilinse de; bir diğer önemli unsur olarak karşımıza sürdürülebilirlik çıkıyor.
Yapılan çalışmalar gösteriyor ki AVM’ler, alışverişte internet çağında yaşanan gelişmelere rağmen müşterilere dokunma, görme, hissetme gibi tecrübeleri yaşattığı için tüketicilerin %50’den fazlasının birincil motivasyonu. Fakat bakış açımızı sadece alım-satıma odaklamak pek rasyonel bir seçim değil. Potansiyel olarak AVM’ler insanların bir arada bulunduğu, sosyalleştiği, markalarla etkileşime geçtiği, şehirle iç içe bulunduğu kültürel bir yaşam alanı. Türkiye genelinde yer alan farklı metrekarelere sahip 447 AVM’de bunun örnekleriyle karşılaşıyoruz.
Yapılaşmanın gelişmiş ülkelerde dahi kullanılan enerjinin %40’ından sorumlu olması ve yapıların ömürleri boyunca da ciddi enerji tüketimine sebep olması yüzünden, büyük çaplı projeler olan AVM’ler sürdürülebilirlik ve enerji verimliliği açısından doğru tasarım ve malzeme seçiminin önemi bir kat daha artıyor.
Peki neden sürdürülebilirlik?
Bilindiği üzere dünya üzerinde bulunan kaynaklar kıt ve ihtiyaçlar sonsuz, haliyle kaynakların verimli kullanılması gerekmekte. Dünyanın hızla değiştiği esas alındığındaysa kullan-at mantığı miladını doldurdu. Bu yüzden yenilenebilir veya sürdürülebilir kaynaklara yönlenmek daha mantıklı bir seçim. Değişime ayak uydurabilmek ve bunu sürekli bir şekilde yapabilmenin yolu da esnek ve verimli seçimlerden geçiyor. Sadece adını sürdürülebilir koymak yerine tam anlamıyla ele alındığında ise finansal anlamda da çok işimize yarayan bir fonksiyon.
Bu konuda AVM’leri iki başlık altında inceleyebiliriz.
Yapım Aşamasında Sürdürülebilirlik
İnşaat sırasında sürdürülebilir malzemelerin seçilmesi hem maliyetleri azaltması hem karbon emisyonu kapsamında emsallerine nazaran daha uygun olması açısından mantıklı bir seçim.
Enerji ve çevresel tasarım açısından ise LEED, BREEAM gibi kuruluşların yönergelerini takip etmek, bu doğrultuda yapıyı tasarlamanın birden çok katkısı var.
Yatırım kararı alınırken yatırımın geri dönüş süresinin önem derecesi büyük önem arz etmektedir. Bu durum finansal bir durumken karbon emisyonunun azaltılması üzerine yapılan çalışmalar ise sosyal sorumluluktur. Aynı zamanda enerji etkin yapılar, sertifikalandırıldığı varsayıldığında yatırımın geri dönüş süresinde kayda değer farklar yaratmaktadır.
Kullanım Aşamasında Sürdürülebilirlik
Bir kullanım fonksiyonu olarak AVM yapım aşamasında ve iç dekor aşamasında sürdürülebilir malzemeler kullanılması, yani dükkân sahiplerinin yapıya uygun malzemeler seçmesi partnerler arasında sinerji yaratıyor, aynı zamanda marka değeri açısından da önemli bir unsur.
Kentleşen dünyada AVM’ler şehir kültürünü yansıtmada önemli bir paydaş, kullanıcılar açısından AVM içindeki fonksiyonların şehir kültürünü yansıtacak şekilde kullanılması önemli. Bu yüzden fonksiyonların değişime uygun, esnek tasarlanması önem arz etmekte.
Yatırımların toplam 50 milyar dolara ulaştığı Türkiye AVM sektörünün buna benzer pazarlama stratejilerinin de ötesinde, gerçek anlamda sürdürülebilir yapılar yaratmayı çok daha yüksek oranlarda görev edinmesi gerekiyor. Bunun başarılabilmesi için, sürdürülebilir yapı özelliklerinin irdelenmesi ve AVM’lerde nasıl uygulanabileceğinin teşvik edici nedenlerle ifade edilmesi gerekiyor.
Bir AVM için bu süreçler nasıl yönetilebilir?
İçerisinde herhangi bir üretim faaliyeti gerçekleşmeyen alışveriş merkezleri, sadece ürün ve hizmetlerin değil, enerjinin de tüketildiği yapılardır. Bu açıdan, enerji tüketimini düşürebilmek, ekolojik, ekonomik ve toplumsal açıdan bir katma değer yaratacaktır.
Kuruluşlar öncelikle ISO 14064-1 standardı gerekliliklerine uygun olarak emisyon kaynaklarını belirlemeli ve emisyon hesabı ile raporlamasını gerçekleştirmeli. Emisyonların azaltımı için fırsatlar belirlenmeli, geliştirilecek strateji ve faaliyet planları, paydaşlar arasında paylaşılarak bütünsel bir şekilde ele alınıp uygulanmalı.
Kiralama stratejilerinde sürdürülebilirlik göz önüne alınmalı. Kiralanabilir alanların belirli bir kısmı sürdürülebilir ürünler satan markalar için tahsis edilebilir ve kirada ortak alan avantajı sağlanabilir.
Enerji kaynaklı emisyonların azaltılması, yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği ilk husustur.
Eko etiketler sahibi, sürdürülebilir ürünler satan mağazalara belirlenen algoritmalar çerçevesinde kira ve ortak alan giderlerinde avantaj sağlanabilir.
Yönetim, hem kendi çalışanlarına hem de mağaza çalışanlarına yönelik sürdürülebilirlik temalı kısa eğitim ve bilgilendirmeler ile farkındalık çalışmaları yapabilir.
Elektrik enerjisi tedarikinde Uluslararası Yeşil Enerji Sertifikası (I-REC) ya da eş değer sertifikalar tercih edilebilir.
Etkin bir bakım planı ile sızıntı ve kaçaklar dolayısıyla oluşan emisyonlar en aza indirilebilir.
Atık yönetimi, atıkların ayrıştırılması ve sıfır atık politikaları belirlenebilir.
Yeni AVM projeleri için lokasyon seçiminde çevresel etki göz önüne alınabilir. Bunun yanında yeşil bina sertifikasyonlarına uygun tasarım ve uygulamalar ile sistem seçimleri gerçekleştirilip, mevcut AVM’ler de uygulanabilir ölçüdeki revizyonlar ile bu sertifikalara uygun hale getirilebilir.
Mağaza tadilatlarında sürdürülebilir inşaat malzemeleri kullanımı teşvik edilebilir.
AVM içinde gerçekleştirilen aktiviteler ve pazarlama faaliyetlerinde sürdürülebilirlik temasına yer verilebilir.
Engelliler için otoparklarda ayrılan özel alanlar gibi elektrikli araçlar için de özel park alanları oluşturulabilir.
AVM bünyesinde kullanılan bütün ürünlerde (özellikle temizlik malzemelerinde) daha yeşil ürünler tercih edilebilir.
Gri su kullanımı, yağmur hasadı gibi hususların uygulanabilirliği değerlendirilebilir ve su yönetimi yapılabilir.
Yerel olan ve ulaşım kaynaklı emisyonları azaltacak tedarikçilere öncelik verilebilir.
Karbon nötrleme tercih edilebilir ve ağaçlandırma gibi yöntemler de gerçekleştirilebilir.
